Taþýtýn emniyetli hareketi için fren sisteminin etkili bir þekilde çalýþmasý hayati önem taþýmaktadýr. Fren sisteminde yer alan bütün elemanlarýn zaman zaman kontrol edilmesi gerekmektedir. Uzun süre çalýþmadan dolayý sistemin özellikle balatalarý, hidrolik devrenin bazý elemanlarý yýpranarak çeþitli arýzalara sebep olmaktadýr. Bu arýzalarýn teþhis edilmesi ve giderilmesi için genellikle rastlanan arýzalarla ilgili çizelge aþaðýda verilmiþtir.

ÇÝZELGE 1: Kampanalý Tip Frenler Ýçin Fren Arýzalarý

ÇÝZELGE 2: Diskli Tip Frenler Ýçin Fren Arýzalarý

Fren bakýmý

Fren bakýmý ihmale gelmez

    Frenler, otomobilin hayati önem taþýyan unsurlardan biridir. Her 10 bin km'de bir kontrol edilmesi gereken frenler, sizi ve ailenizi olasý kazalardan korur.

    Türkiye'de bir türlü önüne geçilemeyen trafik kazalarýnda, fren sistemi iyi çalýþmayan araçlarýn payý büyüktür. Bir aracýn fren sistemi iyi çalýþmýyorsa, durma mesafesi uzak ve kritik durumlarda kazaya neden olur. Bu gibi araçlarda frene basýldýðýnda araç normal mesafede durmadýðý gibi saða veya sola çekerek otomobilin kontrolden çýkmasýna da yol açar. Frenleri kötü olan bir araçla kent içinde düþük hýzda giderken belki bir sorun yaþamayabilirsiniz ama yüksek hýzda risk bir hayli artar ve durmanýz gereken bir anda her þey için geç kalmýþ olabilirsiniz.

Fren sistemi hangi parçalardan oluþuyor?

    Fren sistemi; merkez pompasý, fren borularý, fren balatalarý, kampanalar ve disklerden oluþur. Tekerleðin ortasýnda bulunan diskler, tekerlekle birlikte döner, fren pedalýna basýldýðýnda sürtünme diskin iki tarafýnda gerçekleþir. Fren hidroliðinin yaptýðý basýnç sonucu piston, gücü balatalara aktarýr, fren balatalarý diski iki taraftan sýkýþtýrarak aracýn durmasýný saðlar.

    Kampanalý fren sistemindeyse pedalýna basýldýðýnda, merkez pompasý içindeki pistonun itmesiyle hidrolik harekete geçer. Hareket halindeki hidrolik, tekerlek silindirlerindeki pistonlara baðlý olan fren pabuçlarýný dýþa doðru açarak balatalarýn kampanayý sýkýþtýrmasýný saðlar. Ayak fren pedalýndan çekildiðinde, fren tablasýndaki yaylar pabuçtan geri çeker. Ayrýca fren pedalýna baðlý olan bir yay da itme çubuðunu geri çeker ve frenler serbest hale gelir.

    Frenler neden patlar?
    Fren sisteminin saðlýklý çalýþmasýnda hidroliðin fonksiyonu çok önemlidir. Havanýn sürekli sýcak olduðu bölgelerde kullanýlan bir aracýn hidrolik yaðý eskimiþse ve aracýn frenleri sýkça kullanýlýyorsa, frenlerin her an boþalma riski var demektir. Eskimiþ hidrolik yaðý havanýn da sýcak olmasýyla birlikte iyice kaynar ve frenlerin boþalmasýna neden olur. Frenler boþaldýðýnda kesinlikle tutmaz. Bu yüzden fren hidroliði kontrol edilmeli ve 1.5 yýlda bir kez deðiþtirilmelidir. Fren hortumlarýnda aþýnma ve delinme olduðunda da fren patlar.

    Sahte balatalara dikkat!

    Fren balatalarý, otomobil ve sürücüsünün güvenliðinin saðlanmasýnda temel unsurlardan biridir. Balatalarýn kaliteli olmasý frenlerin performansýný artýrýr.

    Fren konusunda 21 yýldýr hizmet veren Güç Fren Servisi'nin sahibi Þaban Kep, kalitesiz balatalarýn risk yarattýðýna dikkat çekiyor. Kep; "Arka fren balatalarýnýn demirleri galvaniz yapýlýyor ve sahte balata çakýlýyor, tüketicilere yeni balata olarak satýlýyor. Dayanýklý olmayan bu tür kalitesiz balatalar büyük risk yaratýyor. Balatanýn sahte olduðunu anlamak da kolay deðil, uzmanlýk iþidir" diyor.

     25 bin km'de bir kontrol þart

    Fren balatalarýnýn ömrü kullaným þartlarýna göre deðiþkenlik gösterse de her 25 bin km'de bir balatalarýn kontrol edilmesi gerekir. Þaban Kep, otomobil kullanýcýlarýnýn fren balatasý gibi otomobilde hayati önem taþýyan bir parça için ekonomi yapmaya çalýþmamalarý gerektiðini söylüyor.

    Yarý fiyatýna da olsa etkisiz ve risk yaratacak balatalar yerine tanýnmýþ ve kaliteli markalarýn tercih edilmesini öneren Kep, fren disklerinin ve fren hatlarýnýn da düzenli olarak kontrol edilmesi gerektiðini belirtiyor.

    Fren hidroliðinin 1.5 yýlda bir deðiþtirilmesi, fren bakýmýnýn her 10 bin kilometrede bir yapýlmasý zorunlu. Ancak fren hidroliðinin nem oraný fazla olan kentlerde daha kýsa sürede deðiþmesi gerekiyor. Fren hidroliðinin eskiyip eskimediði, servislerde bulunan bir cihazla kontrol edilebiliyor.

Frenler neden tutmaz?

- Fren ana merkezinden, tekerlek fren merkezlerinden veya hortum ve rekorlardan hidrolik kaçaðý olursa frenler tutmaz.

- Balatalar aþýnýrsa frenler zayýflar.

- Fren merkezinden hidrolik kaçaðý olursa, balatalar yaðlanýr ve frenler tutmaz.

- Fren ayarý bozulursa, balatalar ýsýnýr ve frenler zayýflar.

- Westinghouse'da arýza olursa frenler zayýflar veya tutmaz.

- Hidrolik yaðý çok eskidiðinde ve fren borularý patladýðýnda frenler boþalýr.

    Fren sisteminde arýza nasýl tespit edilir?

    - Frene bastýðýnýzda homurtuya benzer rahatsýz edici bir ses çýkýyor ve fren pedalý titriyorsa, fren sisteminde bir arýza var demektir. Bu gibi durumlarda fren etkinliði azalýr ve sürüþ güvenliði de tehlikeye girer. Bu yüzden fazla zaman geçilmeden servise gitmelisiniz.

-         Frene bastýðýnýzda, pedal debriyaj yumuþaklýðýnda döþemeye kadar iniyorsa, fren merkezinde bir sorun var demektir. Bu gibi durumlarda fren Westinghouse'unda, ana merkez bölgesinde bir kaçak olup olmadýðý araþtýrýlýr. Bu bölgelerde hidrolik yaðý lekeleri varsa, ana merkezin yenisiyle deðiþtirilmesi gerekir.

-         Yüksek hýzla giderken frene basýldýðýnda pedal ve direksiyon titriyorsa, frenlerde problem var demektir. Bu da fren disklerinin kontrol edilmesi gerektiðini gösterir. Titreme, disklerin incelmesi ve yamulmasýndan kaynaklanýr. Çözüm, disklerin ve fren balatalarýnýn deðiþtirilmesidir.

-         Ani bir þekilde frene basýldýðýnda, otomobil saða veya sola çekiyorsa, fren ayarlarýnda bir dengesizlik var demektir. Frene basýldýðýnda hangi tarafa çekiyorsa, o tarafýn freni iyi tutuyor demektir. Frenin dengesiz tutmasý çok tehlikelidir. Freni dengesiz olan bir araçla ani fren yapmak gerektiðinde, aracýn devrilme riski vardýr.