Oduncunun gözü omçada, dilencinin gözü çömçede.
Kiþiler iþ, meslek ve durumlarýna göre kendilerine gerekli olan þeylerin peþine düþerler; onlarý elde etmeye çalýþýrlar.

Olacakla öleceðe çare bulunmaz.
Ýnsanýn kaderinde ne varsa o olur, bunu deðiþtirmek mümkün deðildir. Dünyada olup biten her þey Yüce Allah`ýn kaza ve kaderine göre olur. Dolayýsýyla ölüm de insanýn iradesinin dýþýndadýr. Eceli gelen, günü dolan ölür; bu mutlaka olacaktýr, bunun önüne geçilemez.

Olan dört baðlar, olmayan dert baðlar.
Zengin, varlýklý kiþi dilediði gibi yaþar; istediði gibi yer, içer; giyinir, kuþanýr; rahatýna rahat katar. Ama yoksul kiþi deðil rahatýna bakmak, geçimini temin edemediði için içten içe üzülür; acý çeker.

Olsa ile bulsayý ekmiþler, hiç bitmiþ (yel ile yuf bitmiþ).
Ýnsan baþarýlý sonuca boþ söz ve hayalle deðil, çalýþarak ulaþýr ancak. Bu sebeple “bu iþ böyle, þu iþ þöyle olsa, þu þartlar yerine gelse” gibi sözler sarf etmekle insanýn eline bir þey geçmez. Ýnsan bir þey kazanmak istiyorsa hareket etmeli, çalýþýp çabalamalýdýr.

Ortak (kuma) gemisi yürümüþ, elti gemisi yürümemiþ.
Bir erkeðin hanýmlarý birbirleriyle iyi-kötü anlaþabilirler, ama kardeþlerin hanýmlarý birbirleriyle geçinemezler.

Osmanlý`nýn ayaðý üzengide gerek.
Bir devleti ayakta tutmak, yüzyýllar boyu yaþatmak, sýnýrlarý geniþletmek, dini yaymak o kadar kolay bir þey deðildir. Ancak atalarýmýz bunu becermiþlerdir. Becerirken de sürekli hareket hâlinde olmuþlar, didinip çalýþmýþlar, dur durak bilmemiþler, bir yere baðlanýp kalmamýþlardýr. Onlar bilirlerdi ki, hareketsiz kalan, tembelleþen, bir yere baðlanýp kalan (yani ayaðýný üzengiden çeken) kiþi, ne baþarýlý olabilir, ne de dirlik ve düzenliðini saðlayabilirdi.

Otu çek, köküne bak.
Bir kiþinin kimliðini, nasýl birisi olup olmadýðýný öðrenmek için soyunu sopunu bilmek ve tanýmak gerekir.

Otuz iki diþten çýkan, otuz iki mahalleye yayýlýr.
Aðýzdan çýkan söz, çok çabuk duyulur; baþkalarýnýn diline düþer ve bir anda her tarafa yayýlýr.

Oturduðu ahýr sekisi, çaðýrdýðý Ýstanbul türküsü.
Kimi kiþiler bulunduklarý yer ve þarta uymayan, ters düþen davranýþlarda bulunur; kendilerini alay konusu ederler.

Oynamasýný bilmeyen gelin yerim dar demiþ.
Kimi beceriksiz, baþarýsýz, kendisinden bekleneni veremeyen kiþiler bazý bahanelerin arkasýna saklanarak açýklarýný kapatmaya çalýþýrlar.